آشنايي با استانداردهاي بينالمللي گزارشگري مالي (IFRS)
کارشناسان بازار سرمايه
سازمان بورس و اوراق بهادار براساس ابلاغيه مورخ ۲۵/ ۰۸/ ۹۵ کليه بانک‌ها، موسسات اعتباري و شرکت‌هاي بيمه ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار که دوره مالي آنها از تاريخ اول فروردين ماه ۹۵ و بعد از آن شروع مي‌شود و کليه شرکت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ايران که دوره مالي آنها از ابتداي فروردين ماه امسال و بعد از آن شروع مي‌شود و سرمايه ثبت شده آنها ۱۰ هزار ميليارد ريال و بيشتر از آن است را به تهيه و ارائه دو مجموعه صورت‌هاي مالي سالانه، براساس استانداردهاي بينالمللي گزارشگري مالي (حسابرسي شده) و استانداردهاي حسابداري ايران (حسابرسي شده) ملزم کرد.
با توجه به ضرورت اين موضوع و الزام آن براي برخي از شرکت‌هاي بورسي در اين نوشتار به معرفي ساختار کلي استانداردهاي بينالمللي و مشکلات پياده‌سازي و بررسي تطبيقي استانداردهاي بينالمللي حسابداري با استانداردهاي حسابداري ايران مي‌پردازيم.رشد تجارت بينالمللي و جريان‌هاي سرمايه و پيوستگي اقتصادي فزاينده طي دو دهه گذشته، منجر به تمايل به هماهنگ‌سازي استانداردهاي حسابداري در ميان كشورها شده است. در نتيجه، تعداد زيادي از كشورها استفاده از استانداردهاي بينالمللي حسابداري را پذيرفته‌اند. تا کنون ۱۴۷ کشور دنيا استانداردهاي مذکور را به‌طور کامل پذيرفته‌اند.
استانداردهاي بينالمللي گزارشگري مالي چيست و پذيرش آن چه مزايايي دارد؟
از آنجا که فراهم آوردن اطلاعات مالي براي استفاده در تصميم‌گيري اقتصادي، وظيفه «حسابداري» است و اطلاعات مالي نشان‌دهنده وضعيت مالي و نتايج عمليات هر واحد گزارشگر است؛ بنابراين ارتباط بين واحدهاي گزارشگر با تصميم‌گيرندگان اقتصادي از طريق گزارش‌هاي مالي برقرار مي‌شود، بنابراين حسابداري را مي‌توان به‌عنوان زبان تجارت معرفي کرد. صورت‌هاي مالي به‌عنوان مهم‌ترين منبع اطلاعاتي براي انعکاس نتايج عملکرد و وضعيت مالي و جريان‌هاي نقدي واحدهاي تجاري شناخته شده و به همين دليل مباني تهيه صورت‌هاي مالي از اهميت بسيار بالايي برخوردار است. همچنان که بازارها به سمت پيچيدگي و جهاني شدن در حرکت هستند، اختلافات بين دو مجموعه استانداردهاي ملي و بينالمللي به موضوعي بااهميت‌تر و از منظر سرمايه‌گذاران و ساير استفاده‌کنندگان اطلاعات (که با انبوهي از تفاوت‌ها مواجه مي‌شوند)، به امري دشوار تبديل مي‌شود. رشد تجارت بينالمللي و جريان‌هاي سرمايه و پيوستگي اقتصادي فزاينده طي دو دهه گذشته، منجر به تمايل به هماهنگ‌سازي استانداردهاي حسابداري در ميان كشورها شده است. از اين‌رو نيازمند استانداردهاي حسابداري پايدار، جامع و مبتني بر اصولي روشن در ارتباط با واقعيات اقتصادي هستيم که به اندازه کافي همسان بوده تا در جهان يکپارچه امروز، استفاده از آنها و مفهوم بودنشان براي همگان فراهم باشد. حداقل از جنبه نظري اين توافق وجود دارد که داشتن مجموعه واحدي از استانداردهاي با کيفيت بالا، منافع سرمايه‌گذاران را تامين مي‌کند و هزينههاي دسترسي به بازارهاي سرمايه در سراسر جهان را کاهش مي‌دهد. در يک بازار سرمايه يکپارچه، منطق وجود مجموعه واحدي از استانداردها آشکار است زيرا که اين مجموعه واحد، مقايسه‌پذيري و درک گزارشگري مالي را بهبود مي‌بخشد. حسابداري زباني مشترک است و جهاني‌سازي فعاليت‌هاي مالي به‌طور فزاينده‌اي نيازمند استفاده از اين زبان مشترک است. استانداردهاي بينالمللي گزارشگري مالي (IFRS)، همان زبان مشترک براي جهاني‌سازي فعاليت‌هاي مالي است. ضمن اينکه همسان‌سازي بينالمللي بر راهبري شرکتها، حسابرسي، استانداردهاي اخلاقي و ساز و کارهاي نظارتي نيز تاثير‌گذار است.
مزاياي پذيرش استانداردهاي بينالمللي گزارشگري مالي
افزايش شفافيت (transparency): استانداردهاي بينالمللي گزارشگري مالي (IFRS)، باعث افزايش قابليت مقايسه و کيفيت صورت‌هاي مالي مي‌شوند و به سرمايه‌گذاران و ساير مشارکت‌کنندگان بازار در اتخاذ تصميمات آگاهانه اقتصادي کمک مي‌کنند.تقويت پاسخگويي (accountability): استانداردهاي بينالمللي گزارشگري مالي (IFRS)، با کاهش شکاف اطلاعاتي بين دارندگان اطلاعات و سرمايه‌گذاران، موجب تقويت پاسخگويي مي‌شوند. استانداردهاي مذکور، به‌عنوان منبع اطلاعات قابل مقايسه جهاني، براي قانونگذاران نيز اهميت ويژه‌اي دارند.مشارکت در کارآيي اقتصاد (efficiency to financial markets): استانداردهاي بينالمللي گزارشگري مالي (IFRS)، با کمک به سرمايه‌گذاران در شناسايي فرصت‌ها و تهديدهاي سرمايه‌‌گذاري در سر تا سر جهان، موجب تخصيص بهينه منابع مي‌شوند. براي شرکتها نيز، استفاده از يک زبان حسابداري قابل اعتماد، هزينه سرمايه و هزينههاي گزارشگري بينالمللي را کاهش مي‌دهد.
آشنايي با بنياد IFRS
بنياد IFRS مرجع تدوين استانداردهاي گزارشگري مالي بينالمللي است. البته فرآيند جهاني‌سازي استانداردهاي حسابداري از سال ۱۹۷۳ و با تشکيل كميته بينالمللي استانداردهاي حسابداري IASC در لندن آغاز شد. در سال ۱۹۹۹ اين کميته داراي ساختار جديدي شد که در نهايت به شکل‌گيري هيات تدوين استانداردهاي بينالمللي حسابداري (IASB) منجر شد. اين هيات داراي ۱۴ عضــو بوده و از آوريل ۲۰۰۱ صرفا مسووليت تنظيم استانداردهاي حسابداري زير نظر بنياد IFRS را بر عهده دارد.
ساختار بنياد IFRS: هيات نظارت بر بنياد (IFRS FOUNDATION MONITORING BOARD):
هيات نظارت در ژانويه ۲۰۰۹ تشکيل شد. هدف اين هيات، ايجاد ارتباط رسمي بين اعضاي بنياد و سازمان‌هاي عمومي براي تقويت پاسخگويي عمومي بنيادIFRS است. وظيفه اصلي بنياد مذکور، کسب اطمينان از ايفاي مسووليت‌هاي اعضاي بنياد مطابق اساسنامه و انتصاب هيات‌امناي بنياد است. نهادهاي نظارتي بر بورس‌ها (در کشورهاي مختلف) که استفاده از IFRS را الزام يا مجاز کرده‌اند، از طريق اين هيات مي‌توانند مسووليت‌هاي خود را در راستاي حمايت از سرمايه‌گذاران، سلامت بازار و شکل‌گيري سرمايه به نحو مؤثرتري انجام دهند. اين هيات متشکل از سازمان‌هاي نظارتي بازار سرمايه است که مسوول تعيين شکل و محتواي گزارشگري مالي هستند. اعضاي فعلي هيات، نمايندگان سازمان بينالمللي کميسيون‌هاي بورس‌ها(IOSCO)، کميسيون اروپا (EC)، سازمان خدمات مالي ژاپن(JFSA)، کميسيون بورس و اوراق بهادار آمريکا (SEC)، کميسيون بورس برزيل( CVM) و کميسيون خدمات مالي کره (FSC) هستند.
– هيات امناي بنياد (IFRS FOUNDATION TRUSTEES): اين هيات مسوول راهبري و نظارت بر IASB است. در هيچ‌‌يک از موضوعات فني مربوط به استانداردها دخالتي ندارد و اين مسووليت مطلقا با IASB است.
– هيات تدوين استانداردهاي بينالمللي (INTERNATIONAL ACCOUNTING STANDARD BOARDS):
هيات مستقل استاندارد‌گذار بنياد است. اعضاي اين هيات، گروه مستقلي از ۱۴ کارشناس با تجربه عملي در امر استانداردگذاري، تفسير، حسابرسي يا استفاده از گزارش‌هاي مالي و آموزش حسابداري است. اين هيات همچنين مسوول تصويب تفاسير انجام شده توسط کميته تفاسير IFRS است.
– کميته تفاسير استانداردهاي بينالمللي (IFRS INTERPRETATION COMMITTEE):
هيات تفسيرکننده استانداردهاي بينالمللي حسابداري متشکل از ۱۴ عضو از کشورهاي مختلف و با سابقه حرفه‌اي است. اعضاي اين هيات توسط هيات‌امناي بنياد منصوب مي‌شوند.
– شوراي مشورتي (IFRS ADVISORY COUNCIL):
هيات مشورتي رسميIASB و هيات امناي بنياد IFRS است. اعضاي اين شورا، طيف وسيعي از نمايندگان گروه‌هايي هستند که از کار هيات تاثير مي‌پذيرند. اين گروه‌ها شامل سرمايه‌گذاران، تحليلگران مالي و ساير استفاده‌کنندگان صورت‌هاي مالي مثل دانشجويان، حسابرسان، قانونگذاران، هيات‌هاي حرفه‌اي حسابداري و استاندارد‌گذاران هستند. ۴۳ سازمان از سر‌تا‌سر جهان و ۴۸ شخصيت حقيقي اعضاي اين شورا را تشکيل مي‌دهند. اعضاي شوراي مشورتي توسط هيات‌امناي بنياد انتخاب مي‌شوند.
IFRS در جهان و ايران: ۱۴۷ کشور دنيا استانداردهاي بينالمللي حسابداري را به‌طور کامل پذيرفته‌اند، در ايران نيز در سطح کلان، فرض بر هماهنگي با استانداردهاي بينالمللي بوده و درحال حاضر در مقطعِ تصميم‌گيريِ کلان براي پذيرش يا عدم‌پذيرش استانداردهاي بينالمللي قرار نداريم.
مشکلات پياده‌سازي استانداردهاي بينالمللي حسابداري در ايران: براي تعداد زيادي از استانداردهاي بينالمللي (حدود ۱۶ استاندارد)، هنوز استاندارد متناظر ارائه نشده است.اين استانداردها عبارتند از: IFRS1, IFRS13, IAS12, IAS32, IAS39, IFRS7, IAS27, IAS29, IAS40, IFRS2, IFRS6, IFRS9, IFRS12, IFRS14, IFRS15, IFRS16
– برخي از استانداردها مختص ايران است و معادلي در استانداردهاي بينالمللي ندارد مانند استاندارد شماره ۱۴ (نحوه ارائه دارايي‌ها و بدهي‌هاي جاري)، استاندارد ۲۴ (گزارشگري مالي در واحدهاي قبل از بهره‌برداري) و استاندارد ۲۹ (فعاليت‌هاي ساخت املاک)
– در موارد بسيار محدودي نيز ممکن است در حال‌حاضر امکان اجراي استانداردهاي بينالمللي فراهم نباشد که درخصوص اين دسته از موارد بايد بررسي دقيق انجام شده و راهکارهاي مناسب اتخاذ شود.
– عدم‌وجود منشور مدون و رسمي که در آن به صراحت اعلام شده باشد که مبناي تدوين استانداردهاي کشور، استانداردهاي بينالمللي است.
البته همگرايي با استانداردهاي بينالمللي، مانع اين نيست که براي موضوعي خاص، استاندارد حسابداري خاص تدوين کنيم يا الزامات بيشتري را حسب نياز بازار سرمايه و جهت شفافيت اطلاعاتي بيشتر، مقرر کنيم. در نهايت باتوجه به نياز کشور به ايجاد تعاملات اقتصادي بينالمللي و نياز شرکتها به ارائه صورت‌هاي مالي براساس استانداردهاي بينالمللي، ضروري است هرچه سريع‌تر اقدامات لازم درخصوص فرآيند ترجمه، تدوين و به ويژه آموزش استانداردهاي بينالمللي از سوي نهادهاي ذي‌ربط فراهم شود.
موسسه حسابداری و مشاور مالی نوین تراز تبریز (حسابداری /حسابرسی/مشاور مالی و مالیاتی/آموزش اصولی حسابداری )
روزنامه دنياي اقتصاد
بشير قبديان / مهدي محمودي
